ದೆಹಲಿ ಸೇವಾ ಮಸೂದೆ-2023: ಸಂಕ್ಷಿಪ್ತ ವಿವರಣೆ (Delhi Service Bill -2023: Brief Description)

ದೆಹಲಿ ಸೇವಾ ಮಸೂದೆ

ಗೃಹ ವ್ಯವಹಾರಗಳ ರಾಜ್ಯ ಸಚಿವ ನಿತ್ಯಾನಂದ ರೈ  ಅವರು ದೆಹಲಿ ಸೇವಾ ಮಸೂದೆಯನ್ನು ಮಂಗಳವಾರ ಲೋಕಸಭೆಯಲ್ಲಿ ಮಂಡಿಸಿದರು. ಮಸೂದೆಯ ಅನ್ವಯ ದೆಹಲಿ ಸರ್ಕಾರದ ಎಲ್ಲಾ ಅಧಿಕಾರಗಳು ಅಧಿಕಾರಿಗಳ ಮೂಲಕ ಲೆಫ್ಟಿನೆಂಟ್ ಗವರ್ನರ್ ಅವರ ಅಂತಿಮ ತಿರ್ಮಾನಕ್ಕೆ ಒಳಪಡುತ್ತವೆ. ಈ ಮಸೂದೆಯನ್ವಯ ದೆಹಲಿ ಆಡಳಿತ ವ್ಯವಸ್ಥೆಯಲ್ಲಿ ಲೆಫ್ಟಿನೆಂಟ್ ಗವರ್ನರ ತಿರ್ಮಾನ ಅಂತಿಮವಾಗಿರುತ್ತದೆ.

ಪ್ರಕರಣದ ಹಿನ್ನಲೆ

ದೆಹಲಿ ಸರ್ಕಾರದ ರಾಷ್ಟ್ರೀಯ ರಾಜಧಾನಿ ಪ್ರದೇಶ (ಜಿಎನ್ಸಿಟಿಡಿ) ಕಾಯ್ದೆ 1991 ದೆಹಲಿಯಲ್ಲಿ ಜಾರಿಯಲ್ಲಿದೆ, ಈ ಕಾಯ್ದೆಯು ದೆಹಲಿ ವಿಧಾನಸಭೆ ಮತ್ತು ಸರ್ಕಾರದ ಕಾರ್ಯನಿರ್ವಹಣೆಗೆ ಚೌಕಟ್ಟನ್ನು ರಚಿಸಿತ್ತು, 2021 ರಲ್ಲಿ, ಕೇಂದ್ರ ಸರ್ಕಾರ ಇದನ್ನು ತಿದ್ದುಪಡಿ ಮಾಡಿ ಇದರಲ್ಲಿ  ದೆಹಲಿಯಲ್ಲಿ ಸರ್ಕಾರದ ಕಾರ್ಯಾಚರಣೆ ಮತ್ತು  ಕಾರ್ಯನಿರ್ವಹಣೆಗೆ ಸಂಬಂಧಿಸಿದಂತೆ ಕೆಲವು ಬದಲಾವಣೆಗಳನ್ನು ಮಾಡಲಾಯಿತು. ಇದರಲ್ಲಿ, ಲೆಫ್ಟಿನೆಂಟ್ ಗವರ್ನರ್ಗೆ ಹೆಚ್ಚುವರಿ ಅಧಿಕಾರಗಳನ್ನು ನೀಡಲಾಯಿತು. ಅದಲ್ಲದೇ ತಿದ್ದುಪಡಿಯ ಪ್ರಕಾರ,  ಚುನಾಯಿತ ಸರ್ಕಾರವು ಯಾವುದೇ ನಿರ್ಧಾರಕ್ಕಾಗಿ ಲೆಫ್ಟಿನೆಂಟ್ ಗವರ್ನರ್ ಅವರ ಅಭಿಪ್ರಾಯವನ್ನು ತೆಗೆದುಕೊಳ್ಳುವದು ಅನಿವಾರ್ಯವಾಗಿತ್ತು. 

ದೆಹಲಿ ಸೇವಾ ಸುಗ್ರೀವಾಜ್ಞೆಯ ಹಿನ್ನಲೆ

ಮುಖ್ಯ ನ್ಯಾಯಮೂರ್ತಿ ಡಿ.ವೈ.ಚಂದ್ರಚೂಡ್ ನೇತೃತ್ವದ ಐದು ನ್ಯಾಯಾಧೀಶರ ಸಂವಿಧಾನ ಪೀಠವು  ಮೇ 11 ರಂದು ತನ್ನ ತೀರ್ಪನಲ್ಲಿ,  ದೆಹಲಿಯಲ್ಲಿ ಭೂಮಿ, ಪೊಲೀಸ್ ಮತ್ತು ಕಾನೂನು ಸುವ್ಯವಸ್ಥೆ ಹೊರತುಪಡಿಸಿ ಎಲ್ಲಾ ಆಡಳಿತಾತ್ಮಕ ನಿರ್ಧಾರಗಳನ್ನು ತೆಗೆದುಕೊಳ್ಳಲು ದೆಹಲಿ ಸರ್ಕಾರ ಮುಕ್ತವಾಗಿರುತ್ತದೆ ಎಂದು ಹೇಳಿದ್ದರು. ಇದರಿಂದ ದೆಹಲಿ ಸರ್ಕಾರವು ಅಧಿಕಾರಿಗಳು ಮತ್ತು ನೌಕರರ ವರ್ಗಾವಣೆ ಮತ್ತು ಪೋಸ್ಟಿಂಗ್ ಅನ್ನು ಸ್ವಂತವಾಗಿ ಮಾಡಲು ಅವಕಾಶ ದೊರೆಯಿತು. ಆದಾಗ್ಯೂ, ನ್ಯಾಯಾಲಯದ ತೀರ್ಪಿನ ಒಂದು ವಾರದ ನಂತರ, ಮೇ 19 ರಂದು, ಆಡಳಿತಾಧಿಕಾರಿಗಳನ್ನು ನೇಮಕ ಮಾಡುವ ಮತ್ತು ವರ್ಗಾವಣೆ ಮಾಡುವ ಅಧಿಕಾರವನ್ನು ಲೆಫ್ಟಿನೆಂಟ್ ಗವರ್ನರ್ಗೆ ಹಿಂದಿರುಗಿಸುವ ‘ದೆಹಲಿ ರಾಷ್ಟ್ರೀಯ ರಾಜಧಾನಿ ಪ್ರದೇಶದ ಸರ್ಕಾರ ಸುಗ್ರೀವಾಜ್ಞೆ, 2023’  ಅನ್ನು ಕೇಂದ್ರವು ಜಾರಿಗೆ ತಂದಿತು.  

• ಅದರ ನಂತರ ಈ ಸುಗ್ರೀವಾಜ್ಞೆಯ  ಅಡಿಯಲ್ಲಿ ರಾಷ್ಟ್ರೀಯ ರಾಜಧಾನಿ ನಾಗರಿಕ ಸೇವೆಗಳ ಪ್ರಾಧಿಕಾರವನ್ನು ರಚಿಸಲಾಯಿತು . ದೆಹಲಿ ಮುಖ್ಯಮಂತ್ರಿ, ದೆಹಲಿಯ ಮುಖ್ಯ ಕಾರ್ಯದರ್ಶಿ ಮತ್ತು ಗೃಹ ಕಾರ್ಯದರ್ಶಿಯನ್ನು ಇದರ ಸದಸ್ಯರನ್ನಾಗಿ ಮಾಡಲಾಗಿದೆ. ಮುಖ್ಯಮಂತ್ರಿಗಳು ಈ ಪ್ರಾಧಿಕಾರದ ಅಧ್ಯಕ್ಷರಾಗಿರುತ್ತಾರೆ ಮತ್ತು ಈ ಪ್ರಾಧಿಕಾರವು ಬಹುಮತದ ಆಧಾರದ ಮೇಲೆ ನಿರ್ಧಾರಗಳನ್ನು ತೆಗೆದುಕೊಳ್ಳುತ್ತದೆ. ಆದಾಗ್ಯೂ, ಪ್ರಾಧಿಕಾರದ ಸದಸ್ಯರ ನಡುವೆ ಭಿನ್ನಾಭಿಪ್ರಾಯಗಳಿದ್ದಲ್ಲಿ,  ದೆಹಲಿಯ ಲೆಫ್ಟಿನೆಂಟ್ ಗವರ್ನರ್ ಅವರ ನಿರ್ಧಾರವನ್ನು ಅಂತಿಮ ನಿರ್ಧಾರವೆಂದು ಪರಿಗಣಿಸಲಾಗುತ್ತದೆ.
• ದೆಹಲಿಯಲ್ಲಿ  ಅಧಿಕಾರಿಗಳ ವರ್ಗಾವಣೆ-ಪೋಸ್ಟಿಂಗ್ ಪ್ರಕರಣದಲ್ಲಿ ಸುಪ್ರೀಂ ಕೋರ್ಟ್ ತೀರ್ಪು ಕೇಜ್ರಿವಾಲ್ ಸರ್ಕಾರದ ಪರವಾಗಿತ್ತು. ಅಂತಹ ಪರಿಸ್ಥಿತಿಯಲ್ಲಿ, ಈ ಕಾನೂನನ್ನು ತಿದ್ದುಪಡಿ ಮಾಡುವ ಮೂಲಕ ಅಥವಾ ಹೊಸ ಕಾನೂನು ಮಾಡುವ ಮೂಲಕ ಮಾತ್ರ ಹಿಮ್ಮೆಟ್ಟಿಸಲು ಸಾಧ್ಯವಿತ್ತು. ಆ ಸಮಯದಲ್ಲಿ ಸಂಸತ್ತು ಕಾರ್ಯನಿರ್ವಹಿಸುತ್ತಿರಲಿಲ್ಲ, ಆದ್ದರಿಂದ ಕೇಂದ್ರ ಸರ್ಕಾರವು ಸುಗ್ರೀವಾಜ್ಞೆಯನ್ನು ತರುವ ಮೂಲಕ ಈ ಕಾನೂನನ್ನು ರದ್ದುಗೊಳಿಸಿತು.  ಸಂಸತ್ತಿನ ಉಭಯ ಸದನಗಳಲ್ಲಿ ಯಾವುದೇ ಸುಗ್ರೀವಾಜ್ಞೆಯನ್ನು 6 ತಿಂಗಳೊಳಗೆ ಅಂಗೀಕರಿಸುವುದು ಅವಶ್ಯಕ. ಅದಕ್ಕಾಗಿಯೇ ಮಂಗಳವಾರ, ಸರ್ಕಾರವು ದೆಹಲಿ ಸರ್ಕಾರದ ರಾಷ್ಟ್ರೀಯ ರಾಜಧಾನಿ ಪ್ರದೇಶ (ತಿದ್ದುಪಡಿ) ಮಸೂದೆ, 2023 ಅನ್ನು ಲೋಕಸಭೆಯಲ್ಲಿ ತಂದಿತು. 
• ದೆಹಲಿಯ ರಾಷ್ಟ್ರೀಯ ರಾಜಧಾನಿ ಪ್ರದೇಶ ಕಾಯ್ದೆಯನ್ನು ಸಹ ಬದಲಾಯಿಸಲಾಗಿದೆ ಎಂದು ವಿವರಿಸಿ. ಇದರ ಅಡಿಯಲ್ಲಿ, ಅಧಿಕಾರಿಗಳ ವರ್ಗಾವಣೆ, ನಿಯೋಜನೆ ಇತ್ಯಾದಿಗಳಲ್ಲಿ ಲೆಫ್ಟಿನೆಂಟ್ ಗವರ್ನರ್ಗೆ ಅಧಿಕಾರ ನೀಡಲಾಗಿದೆ. ದೆಹಲಿಯ ವಿಷಯದಲ್ಲಿ, ಅಧಿಕಾರಿಯ ಅಧಿಕಾರಾವಧಿ ಏನಾಗಿರಬೇಕು, ಸಂಬಳ, ಗ್ರಾಚ್ಯುಟಿ,  ಪಿಎಫ್ ಇತ್ಯಾದಿಗಳನ್ನು ಸಹ ಕೇಂದ್ರ ಸರ್ಕಾರ ನಿರ್ಧರಿಸುತ್ತದೆ. ಅವರ ಅಧಿಕಾರ, ಕರ್ತವ್ಯಗಳು ಮತ್ತು ಪೋಸ್ಟಿಂಗ್ ಅನ್ನು ಸಹ ಕೇಂದ್ರವು ನಿರ್ಧರಿಸುತ್ತದೆ. ಯಾವುದೇ ಹುದ್ದೆಗೆ ಅವರ ಅರ್ಹತೆ, ಮಾನದಂಡ ಮತ್ತು ಅಮಾನತು ಇತ್ಯಾದಿಗಳ ಅಧಿಕಾರವೂ ಕೇಂದ್ರದಲ್ಲಿರುತ್ತದೆ.

ಮಸೂದೆಯಲ್ಲಿ ಏನಿದೆ?

• ದೆಹಲಿ ಸರ್ಕಾರದಲ್ಲಿ ಸೇವೆ ಸಲ್ಲಿಸುತ್ತಿರುವ ಎಲ್ಲಾ ಗ್ರೂಪ್ ಎ ಅಧಿಕಾರಿಗಳು (ಐಎಎಸ್)  ಮತ್ತು ದೆಹಲಿ, ಅಂಡಮಾನ್ ಮತ್ತು ನಿಕೋಬಾರ್ ದ್ವೀಪಗಳ ನಾಗರಿಕ ಸೇವೆಯ (ಡಿಎಎನ್ಐಸಿಎಸ್)  ಅಧಿಕಾರಿಗಳ ವರ್ಗಾವಣೆ ಮತ್ತು ಪೋಸ್ಟಿಂಗ್ಗಳನ್ನು ಶಿಫಾರಸು   ಮಾಡುವ ರಾಷ್ಟ್ರೀಯ ರಾಜಧಾನಿ ನಾಗರಿಕ ಸೇವೆಗಳ ಪ್ರಾಧಿಕಾರವನ್ನು ಸ್ಥಾಪಿಸಲು ಮಸೂದೆ ಪ್ರಸ್ತಾಪಿಸಿದೆ.
• ದೆಹಲಿಯ ಮುಖ್ಯಮಂತ್ರಿ ಪ್ರಾಧಿಕಾರದ ಪದನಿಮಿತ್ತ ಅಧ್ಯಕ್ಷರಾಗಿರುತ್ತಾರೆ. ಇದರಲ್ಲಿ ದೆಹಲಿಯ ಮುಖ್ಯ ಕಾರ್ಯದರ್ಶಿ ಮತ್ತು ಪ್ರಧಾನ ಗೃಹ ಕಾರ್ಯದರ್ಶಿ ಕೂಡ ಇರಲಿದ್ದಾರೆ.
• ಪ್ರಾಧಿಕಾರದೊಳಗಿನ ಎಲ್ಲಾ ನಿರ್ಧಾರಗಳನ್ನು ಬಹುಮತದ ಮತದಿಂದ ತೆಗೆದುಕೊಳ್ಳಲಾಗುತ್ತದೆ ಮತ್ತು ಲೆಫ್ಟಿನೆಂಟ್ ಗವರ್ನರ್ ಪ್ರಾಧಿಕಾರದ ಶಿಫಾರಸುಗಳ ಆಧಾರದ ಮೇಲೆ ನಿರ್ಧಾರಗಳನ್ನು ತೆಗೆದುಕೊಳ್ಳುತ್ತಾರೆ. ಪ್ರಾಧಿಕಾರದ ಎಲ್ಲಾ ಶಿಫಾರಸುಗಳನ್ನು ಸದಸ್ಯ ಕಾರ್ಯದರ್ಶಿ ಪ್ರಮಾಣೀಕರಿಸುತ್ತಾರೆ.
• ಆದಾಗ್ಯೂ, ಲೆಫ್ಟಿನೆಂಟ್ ಗವರ್ನರ್ ಗ್ರೂಪ್ ಎ ಅಧಿಕಾರಿಗಳಿಗೆ ಸಂಬಂಧಿಸಿದ ದಾಖಲೆಗಳನ್ನು ಕೇಳಬಹುದು ಮತ್ತು ಯಾವುದೇ ವ್ಯತ್ಯಾಸವಿದ್ದರೆ,  ಲೆಫ್ಟಿನೆಂಟ್ ಗವರ್ನರ್ ಅವರ ನಿರ್ಧಾರವೇ ಅಂತಿಮವಾಗಿರುತ್ತದೆ.
• ವರ್ಗಾವಣೆಗಳು, ಪೋಸ್ಟಿಂಗ್ಗಳು ಮತ್ತು ವಿಚಕ್ಷಣೆಯಂತಹ ವಿಷಯಗಳ ಬಗ್ಗೆ ಪ್ರಾಧಿಕಾರವು ಲೆಫ್ಟಿನೆಂಟ್ ಗವರ್ನರ್ಗೆ  ಸಲಹೆ ನೀಡುತ್ತದೆ.
• ಮಸೂದೆಯ ಪ್ರಕಾರ, ದೆಹಲಿ ರಾಷ್ಟ್ರ ರಾಜಧಾನಿಯಾಗಿದೆ ಆದ್ದರಿಂದ ಅದರ ಆಡಳಿತವು ರಾಷ್ಟ್ರಪತಿಗಳ ಬಳಿ ಇರಲಿದೆ.
• ರಾಷ್ಟ್ರಪತಿ,  ಸಂಸತ್ತು, ಸುಪ್ರೀಂ ಕೋರ್ಟ್, ವಿವಿಧ ಸಾಂವಿಧಾನಿಕ ಅಧಿಕಾರಿಗಳು, ವಿದೇಶಿ ರಾಜತಾಂತ್ರಿಕ ಕಾರ್ಯಾಚರಣೆಗಳು,  ಅಂತರರಾಷ್ಟ್ರೀಯ ಏಜೆನ್ಸಿಗಳು     ಮುಂತಾದ ಅನೇಕ ಪ್ರಮುಖ ರಾಷ್ಟ್ರೀಯ ಮತ್ತು ಅಂತರರಾಷ್ಟ್ರೀಯ ಸಂಸ್ಥೆಗಳು ಮತ್ತು ಪ್ರಾಧಿಕಾರಗಳು ದೆಹಲಿಯಲ್ಲಿವೆ ಮತ್ತು ಇತರ ದೇಶಗಳ ಉನ್ನತ ಗಣ್ಯರು ದೆಹಲಿಗೆ ಅಧಿಕೃತ ಭೇಟಿ ನೀಡುತ್ತಾರೆ, ಆದ್ದರಿಂದ ಈ ಮಸೂದೆಯು ರಾಷ್ಟ್ರದ ಹಿತಾಸಕ್ತಿಯನ್ನು ರಾಜಧಾನಿಯ ಆಡಳಿತದಲ್ಲಿ ಕೇಂದ್ರಾಡಳಿತ ಪ್ರದೇಶವಾದ ದೆಹಲಿಯ ಹಿತಾಸಕ್ತಿಯೊಂದಿಗೆ ಸಮತೋಲನಗೊಳಿಸುತ್ತದೆ.
• ಯಾವುದೇ ದಂಡವನ್ನು ವಿಧಿಸುವಲ್ಲಿ ಅನುಸರಿಸಬೇಕಾದ ಕಾರ್ಯವಿಧಾನ,  ದಂಡ ವಿಧಿಸುವ ಮೊದಲು ಇಲಾಖಾ ವಿಚಾರಣೆ ಬಾಕಿ ಇರುವ ಕಾರ್ಯವಿಧಾನ ಮತ್ತು ಅಂತಹ ಅಮಾನತು ಅಥವಾ ದಂಡವನ್ನು ಆದೇಶಿಸಬಹುದಾದ ಪ್ರಾಧಿಕಾರ ಮತ್ತು ಮೇಲ್ಮನವಿ ಅಥವಾ ಪರಿಷ್ಕರಣೆಯನ್ನು ಮಾಡಬೇಕಾದ ಅಧಿಕಾರಿ ಅಥವಾ ಪ್ರಾಧಿಕಾರ ಮತ್ತು ಸೇವೆಗಳು ಮತ್ತು ಹುದ್ದೆಗಳಿಗೆ ನೇಮಕಗೊಂಡ ವ್ಯಕ್ತಿಗಳ ನೇಮಕಾತಿ ಮತ್ತು ಸೇವಾ ಷರತ್ತುಗಳನ್ನು ನಿಯಂತ್ರಿಸುವ ಉದ್ದೇಶಕ್ಕಾಗಿ ಸಂಬಂಧಿಸಿದ ಇತರ ವಿಷಯಗಳನ್ನು ಪ್ರಾಧಿಕಾರವು ನಿರ್ಧರಿಸುತ್ತದೆ. ಅಥವಾ ಅಗತ್ಯಬಿದ್ದರೆ ಲೆಫ್ಟಿನೆಂಟ್ ಗವರ್ನರ್, ಅಂತಹ ಶಿಫಾರಸನ್ನು ಸ್ವೀಕರಿಸಿದ ನಂತರ,  ಮಾಡಿದ ಶಿಫಾರಸನ್ನು ಜಾರಿಗೆ  ತರಲು ಸೂಕ್ತ ಆದೇಶಗಳನ್ನು ಹೊರಡಿಸುತ್ತಾರೆ.